De Deltawerken van Overijssel

Hisla, Salahon, Isala… De IJssel kende door de eeuwen heen verschillende namen en gedaantes. Ook het project IJsseldelta uit het programma Ruimte voor de Rivier van Rijkswaterstaat beïnvloedt nu haar loop en verschijning. Om Zwolle, Kampen en het achterland in de toekomst te beschermen, werkte Van Hattum en Blankevoort met Boskalis in de combinatie Isala Delta aan extra veiligheidsmaatregelen tegen overstromingen. We zoomen in op enkele complexe waterbouwkundige werken.

‘Sing us a song, you’re the piano man…’ De evergreen van Billy Joel galmt over het project. Niet alleen uit de bouwradio, maar ook uit de kelen van onze collega’s. Het is tekenend voor de goede sfeer op het project. Pal aan de oever van de IJssel, op een ‘postzegel’ tussen containers en windmolens, vlechten de mannen stalen ‘piramides’ van betonijzer. De wapening wordt gebruikt in vijf zogenaamde schanscaissons. Enorme betonnen stootblokken die straks de pijlers van de Stadsbrug Kampen beschermen tegen aanvaringen. ‘Het is één van de vijf grote kunstwerken die we voor Isala Delta bouwen’, schetst de uitvoerder.

Zomerbed
Om de regio Zwolle-Kampen te behoeden voor natte voeten, worden er in dit deel van de IJssel twee grote maatregelen getroffen. De eerste is het verlagen van het zomerbed. De bodem van de rivier is over een lengte van zeven kilometer twee meter afgegraven. Hierdoor zakt het bodempeil en komt het onbeschermde deel van de brugpijlers vrij te liggen. ‘Daarom realiseren we zo snel mogelijk de aanvaarbeveiligingen.’ De tweede maatregel is de aanleg van het Reevediep. Een bypass die bij extreme omstandigheden het hoogwater van de IJssel door een geul via het Vossemeer afvoert naar het IJsselmeer. Van Hattum en Blankevoort realiseert vier kunstwerken: de ongeveer 400 meter lange Nieuwendijksebrug over het Reevediep, een inlaatwerk in de IJsseldijk van ongeveer 250 meter, een recreatieschutsluis en een keersluis in het Drontermeer.

Vijf betonnen ijsbergen
Aan de wand van de bouwkeet hangt een impressie van de schans. Het grijze gevaarte heeft iets weg van een enorme haaienvin. Met een kunststof 3D-model doceert de uitvoerder hoe de caissons precies zijn opgebouwd. ‘De schansen bestaan uit drie delen die we stuk voor stuk naar de plaats van bestemming varen. Daar hebben we voor gekozen omdat we zijn gebonden aan een drijvende bok met een hijscapaciteit van maximaal driehonderd ton. Een grotere past niet door de Stadsbrug.’ De buispalen voor de vijf caissons zijn zeer nauwkeurig geplaatst door VSF zodat de onderbak exact op maat gemaakt kan worden aan de hand van de positie van de palen. Het middendeel en topstuk erboven passen als legostenen in elkaar. Slechts een klein deel van de aanvaarbeveiliging steekt straks boven het water uit. ‘We bouwen dus eigenlijk vijf betonnen ijsbergen!’

Met de opening door koning Willem-Allexander op 14 maart 2019 bij het Reevediep is het project Ruimte voor de Rivier IJsseldelta officieel opgeleverd. De eerste fase was daarmee compleet afgerond. Het project Ruimte voor de Rivier behoed verschillende gebieden in Nederland tegen overstromingen, zo ook rondom de IJsseldelta. Kampen en het achterland hebben nu ook droge voeten bij hoog water!

Fase 2
Ook na oplevering ging het werk aan de waterveiligheid door. Minister Cora van Nieuwehuizen gaf het startsein voor fase 2: de bouw van de Reevesluis, de versterking van de Drontermeerdijk en het verwijderen van de Roggebotsluis.

Het Reevesluiscomplex bestaat uit een schutsluis, een spuisluis en een vispassage. Het bijzondere aan dit project is dat de oorspronkelijke scope bestond uit: het ontwerpen en realiseren van keersluizen en een inlaat aan de kant van de IJssel, met schuifconstructies om het water te kunnen reguleren. Daarbij zouden de keersluizen later omgebouwd worden naar het Reevesluiscomplex met een schut- en een spuisluis middels een nieuwe aanbesteding tijdens fase 2 voor Rijkswaterstaat. In die situatie zou de schuifconstructie van de inlaat alweer overbodig worden. In  2016 is door een intensieve samenwerking tussen de bouwcombinatie Isala Delta (bestaande uit Van Hattum en Blankevoort en Boskalis) en Rijkswaterstaat, een deel van fase 2 vervroegd uitgevoerd en in één keer het juiste gebouwd: het Reevesluiscomplex met een schut- en spuisluis én een vismigratiesysteem en een statisch inlaatsysteem aan de kant van de IJssel. Naast het voordeel van ‘in één keer goed’ kan daarmee ook jaren eerder een situatie van hoogwaterveiligheid gegarandeerd worden.

Minister Barbara Visser (Infrastructuur en Waterstaat) heeft maandag 4 oktober 2021 het Reevesluiscomplex officieel geopend.