Bruggen bouwen op het droge
Een kolkende beukende massa. Hoge rivierdijken stuwen het water in de flessenhals van de Nieuwe Merwede gevaarlijk op. Als het ‘menens’ wordt en het waterpeil van de rivier stijgt naar verontrustende hoogtes, riskeert Gorinchem natte voeten. De oplossing? Ontpoldering van de Noordwaard. Niet voor wateropslag, maar puur voor een snellere doorstroming. Van Hattum en Blankevoort regio Zuid verzorgde de infrastructuur en alle waterbouwkundige kunstwerken.
2012
Ganzen rusten in één van de vele kreken. Hoog in de lucht cirkelt een roofvogel op de zomerse thermiek. Op het harde wegdek probeert een hongerige meeuw een mossel uit zijn schelp te timmeren. Het programma ‘Ruimte voor de Rivier tovert de Noordwaard om in een prachtig natuurgebied. Tussen Werkendam en de Brabantse Biesbosch geeft Rijkswaterstaat 4.500 hectare land terug aan de natuur. ‘Een veiliger en mooier rivierengebied’ luidt de slogan op het bouwbord. De collega’s van regio Zuid hebben daar een groot aandeel in. ‘Hoe we hier omgaan met de omgeving is écht een visitekaartje voor Van Hattum en Blankevoort.’
Kunstwerken tussen de aardappels en de tarwe
‘Groene draad’
Een landkaart uit 1905 met een grillig kreek- en polderpatroon vormt de basis voor het ontwerp van het ‘nieuwe’ gebied. Combinatiecollega’s Martens en Van Oord en Boskalis ontfermen zich over het graafwerk en realiseren naast kreken en polders ook terpen voor bewoners en bedrijven. Zusterbedrijf Gebr. Van Kessel verzorgt de wegwerkzaamheden. Van Hattum en Blankevoort ontwerpt en realiseert alle waterbouwkundige constructies: 24 kleine bruggen, zeven grote bruggen, drie bruggen met afsluitconstructie, dertien plankieren, dertien gemalen, 26 poldergemalen, zes doorlaten en verschillende andere kleine waterbouwkundige constructies. ‘Qua techniek niets nieuws maar wel qua oppervlakte en versnippering’, verzekert de projectleider. ‘Tientallen kleinere projecten verspreid over een enorm gebied. Bovendien heeft het project een geschiedenis van veel inspraak en onteigeningen van woningen en land.’ Hierdoor is er bijzondere aandacht voor de inpassing in de omgeving. ‘Uniek. De bruggen en plankieren die straks bij het vollopen van de Noordwaard onder water staan, gaan bijvoorbeeld totaal op in de natuur. Het is prachtig wat we hier maken.’ Door hergebruik van bakstenen uit gesloopte woningen en schuren past ook het metselwerk van de gemalen in de polder. Natuur is de ‘groene draad’ door het hele project. Op hoofdlijnen én in details. Aan de gemalen komen bijvoorbeeld vleermuiskasten. En verspreid over het gebied zie je stalen buizen met ingestoken takken waar vogels bij hoogwater op kunnen rusten.
In de polderklei
De Merwedekade wordt straks over een lengte van twee kilometer weggegraven tot twee meter boven NAP. Tientallen meters terug de polder in, verrijst ‘Bandijkbrug 4’. De pijlers van de betonnen kolos staan al middenin het weiland. Het water stroomt hier straks onder de brug door richting de Brabantse Biesbosch. De pijlers staan in de stroomrichting, zodat het water zo min mogelijk weerstand heeft. Het heeft iets onwerkelijks, zo’n groot kunstwerk ‘op het droge’. ‘Een brug bouwen tussen aardappels en tarwe vergt inderdaad heel wat van je voorstellingsvermogen!’
2022
De Ontpoldering van Noordwaard is een onderdeel van het programma ‘Ruimte voor de Rivier’ van Rijkswaterstaat. Het project werd uitgevoerd om omwonenden te beschermen tegen overstroming bij hoogwater, door de polder opnieuw in te delen en te wijzigen van een binnendijks naar een buitendijks gebied. Hiermee kan het water van de rivier de Nieuwe Merwede sneller afvoeren naar zee, waardoor de kans op overstromingen mindert. Voor een aantal boeren betekende dit dat zij hun boerderij moesten verplaatsen. Andere boeren konden blijven, maar boeren nu op terpen of in een eigen omdijkte polder. Minister Melanie Schultz van Haegen is er speciaal voor uit Den Haag gekomen. Zij ging in gesprek met bewoners en zorgde dan ook voor de oplevering van de Ontpoldering Noordwaard bij Werkendam op 12 oktober 2015.
Inmiddels heeft het project zijn waarde al meerdere keren bewezen. Op 10 februari 2020 liep het water voor de eerste keer vanuit de Nieuwe Merwede ‘over de drempel’ zodat het via de Biesbosch naar het Hollandsch Diep kon stromen. Een historisch moment. Ook bij storm Eunice in februari 2022 liep de polder vol en bood de polder letterlijk ‘ruimte voor de rivier’.
